Na początku 2022 roku nasz kraj został poddany próbie brutalnego zamachu stanu zaplanowanego przez grupy osób, które chciały zobaczyć upadek naszej państwowości.
Na szczęście naszemu krajowi nie tylko udało się otrząsnąć z ran po wydarzeniach styczniowych, ale jeszcze bardziej wzmocnić fundamenty zarządzania państwem poprzez rozwój polityczny i społeczno-gospodarczy. Dzisiejszy Kazachstan na tle tamtych dni jest zupełnie nie do poznania. Z inicjatywy Prezydenta Kasyma-Żomarta Tokajewa dynamiczny i kompleksowy proces modernizacji kraju został kontynuowany. Ten strategiczny kurs spotkał się z szerokim poparciem społecznym, o czym świadczą wyniki referendum konstytucyjnego (5 czerwca 2022 r.) i przedterminowych wyborów prezydenckich (20 listopada 2022 r.).
Zmiany konstytucyjne, które zostały wprowadzone w wyniku ogólnokrajowego referendum, położyły podwaliny pod nowe zasady demokratyczne w Kazachstanie, w tym zwiększenie wpływów Parlamentu, ograniczenie uprawnień Prezydenta, uproszczenie procedur rejestracyjnych dla nowych partii politycznych, bezpośrednie wybory akimów okręgów wiejskich [odpowiedników wójtów w Polsce] i inne ważne środki.
W styczniu bieżącego roku uruchomiono szereg inicjatyw politycznych. Zapewne najbardziej znaczące jest powołanie Sądu Konstytucyjnego, do którego może zwrócić się każdy obywatel kraju, w tym Rzecznik Praw Obywatelskich i Prokurator Generalny. Organ ten będzie czuwał nad zgodnością prawa kraju z naszą Konstytucją oraz zapewni ochronę podstawowych praw naszych obywateli. Pierwsza Prezes Sądu Konstytucyjnego – Elwira Azimowa – pełniła wcześniej funkcję Rzecznika Praw Obywatelskich w Kazachstanie. Jest to ważny dowód priorytetów i kierunków działania Sądu Konstytucyjnego.
Etapem finałowym odnowy instytucji władzy stały się wybory do Mażylisu (niższej izby parlamentu Kazachstanu) i maslichatów (lokalnych organów przedstawicielskich), które odbyły się 19 marca br.
W swoim przemówieniu Prezydent K.Tokajew podkreślił: „Przeprowadzenie przedterminowych wyborów do Mażylisu i maslichatów podyktowane jest logiką reformy konstytucyjnej, popartej przez obywateli w ogólnokrajowym referendum.
Na podstawie jego wyników nasz kraj przeszedł na nowe, bardziej sprawiedliwe i konkurencyjne zasady tworzenia przedstawicielskiej gałęzi władzy”.
Przebieg i wyniki wyborów w Kazachstanie
Prezydent K.Tokajew po raz pierwszy zaproponował przeprowadzenie przedterminowych wyborów do Mażylisu i maslichatów w Orędziu do Narodu Kazachstanu w dniu 1 września 2022 roku. Tym samym okres od momentu tego ogłoszenia do dnia głosowania wyniósł ponad sześć miesięcy. To był pierwszy we współczesnej historii Kazachstanu przypadek, kiedy kandydaci mieli tyle czasu na przygotowanie się do kampanii wyborczej.
Po raz pierwszy od 2004 roku w wyborach do Mażylisu zastosowany został model mieszany, t.j. proporcjonalno-większościowy, gdzie 70% deputowanych zostało wybranych proporcjonalnie według list partyjnych, a 30% – według zasady większościowej w okręgach jednomandatowych. Oznacza to, że 29 z 98 posłów Mażylisu Parlamentu zostało wybranych z okręgów jednomandatowych, a 69 – z list partyjnych. Wybory do maslichatów obwodów [odpowiedników województw Polsce] i miast o znaczeniu republikańskim (krajowym) odbyły się według mieszanego systemu wyborczego z proporcją 50/50, przy czym deputowani do maslichatów niższego szczebla byli wybierani w całości na zasadzie większościowej.
Dzięki reformom konstytucyjnym przeprowadzonym w Kazachstanie w ubiegłym roku, rejestracja partii politycznych stała się znacznie prostsza. Na przykład, próg rejestracji został obniżony czterokrotnie – z 20 tys. osób do 5 tys. członków. Zmniejszono również minimalny wymóg dotyczący liczby regionalnych przedstawicielstw partyjnych – z 600 do 200 osób.
Do innych ważnych zasad wyborczych należą: opcja „Przeciwko wszystkim” na wszystkich kartach do głosowania; obniżenie progu wejścia partii do Mażylisu z 7% do 5%; legislacyjne ustanowienie 30-procentowej kwoty udziału kobiet, młodzieży i osób ze specjalnymi potrzebami przy podziale mandatów poselskich.
W rezultacie w okresie poprzedzającym wybory parlamentarne zarejestrowało się kilka nowych partii politycznych. W wyborach parlamentarnych wzięło udział siedem partii politycznych, co wskazuje, że rywalizacja partyjna była kluczowym elementem obecnej kampanii wyborczej i przyczyniła się do powstania systemu wielopartyjnego, zwiększającego pluralizm i różnorodność polityczną. Rywalizacja toczyła się także w okręgach jednomandatowych. W szczególności o jeden mandat deputowanego Mażylisu walczyło średnio 15 osób w każdym jednomandatowym okręgu kraju.
W sumie w całym kraju na deputowanych do Mażylisu i maslichatów zgłosiło się 14 207 kandydatów.
Powstała możliwość kandydowania nie tylko od partii i organizacji pozarządowych, ale także poprzez zgłoszenie własnej kandydatury. W sumie 359 kandydatów zgłosili się jako niezależni (co jest ewenementem w skali naszego kraju) i startowali w okręgach jednomandatowych.
Razem w całym kraju w dniu 19 marca br. od 07:00 do 20:00 uruchomiono 10 233 lokali wyborczych. Przy placówkach dyplomatycznych Kazachstanu w 62 krajach otwarto 77 lokali wyborczych. Prawo wyborcze miało ponad 12 milionów obywateli. Przy Ambasadzie Kazachstanu w Warszawie również został otwarty lokal wyborczy, w którym obywatele naszego kraju znajdujący się w Polsce i Ukrainie mieli możliwość oddania głosu.
Ogółem frekwencja wyborcza wyniosła 54,83%. Po zakończeniu wyborów Centralna Komisja Wyborcza opublikowała wstępne wyniki:
- Partia „Amanat” („Testament Przodków”) – 53,9%;
- Ludowo-Demokratyczna Partia Patriotyczna „Auył” („Wieś”) – 10,9%;
- Stowarzyszenie Społeczne „Partia Respublica” – 8,59%;
- Partia Ludowa Kazachstanu – 6,8%;
- Kazachstańska Partia Zielonych „Bajtak” („Rozległy Kraj”) – 2,3%;
- Demokratyczna Partia Kazachstanu „Ak Żoł” („Świetlista Droga”) – 8,41%;
- Ogólnonarodowa Socjaldemokratyczna Partia – 5,2%.
- 3,9% wyborców wybrało opcję „Przeciwko wszystkim”.
Nowy model formowania Mażylisu i maslichatów umożliwił pełną ochronę interesów wyborców zarówno na szczeblu ogólnokrajowym, jak i regionalnym, zapewniając szeroki wachlarz poglądów w przedstawicielskich organach władzy. Stwarza to warunki sprzyjające dalszemu rozwojowi społeczeństwa obywatelskiego.
Standardy wyborcze i obserwatorzy międzynarodowi
Podobnie jak w przypadku poprzednich wyborów, do Kazachstanu zaproszono międzynarodowych obserwatorów, aby zapewnić otwartość i przejrzystość toku kampanii wyborczej oraz w dniu wyborów. Łącznie 800 międzynarodowych obserwatorów z 12 organizacji międzynarodowych (w tym Biuro Instytucji Demokratycznych i Praw Człowieka (ODIHR) OBWE, Zgromadzenie Parlamentarne OBWE, Zgromadzenie Międzyparlamentarne WNP, misje obserwacyjne WNP, Szanghajskiej Organizacji Współpracy, Zgromadzenia Parlamentarnego Organizacji Układu o Bezpieczeństwie Zbiorowym (OUBZ), Organizacji Państw Turkijskich, Zgromadzenia Parlamentarnego Państw Turkijskich, Konferencji nt. Interakcji i Budowy Środków Zaufania w Azji (CICA), Międzynarodowej Akademii Turkijskiej, Organizacji Współpracy Islamskiej, Śródziemnomorskiego Zgromadzenia Parlamentarnego) oraz z 41 państw (ChRL, Królestwo Niderlandów, Państwo Palestyna, Republika Korei, Królestwo Belgii, Kirgistan, Królestwo Tajlandii, Republika Armenii, Gruzja, Republika Francuska, Islamska Republika Iran, Wielka Brytania, Słowacja, Republika Estońska, Indie, Mołdawia, Azerbejdżan, Niemcy, Irak, Hiszpania, Włochy, Norwegia, Rosja, Rumunia, Serbia, Mongolia, Pakistan, Polska, Chorwacja, Węgry, Litwa, Turcja, USA, Austria, Macedonia Północna, RPA, Indonezja, Filipiny, Finlandia, Japonia, Uzbekistan), a także około 200 zagranicznych dziennikarzy, nie licząc dziesiątek tysięcy obserwatorów i mediów krajowych, obserwowało wybory. Do obserwacji wyborów w Kazachstanie zostali również zaproszeni przedstawiciele korpusu dyplomatycznego i organizacji międzynarodowych akredytowanych w Kazachstanie.
Komentując proces wyborczy, zagraniczni obserwatorzy zwracali uwagę na wysoki poziom organizacyjny wyborów.
Nowy i Sprawiedliwy Kazachstan
Wstąpiliśmy w nową erę rozwoju Kazachstanu. Niedawne wybory były kolejnym krokiem w kierunku szerszej demokracji uczestniczącej. Kraj przechodzi przez wszechstronną modernizację polityczną, wyjątkową pod względem skali i głębokości.
Oczywiście wybory nie zmienią naszego kraju z dnia na dzień, ale dodatkowo przyczynią się do stworzenia Sprawiedliwego Kazachstanu – zamożnego społeczeństwa z żywym, dynamicznym i konkurencyjnym systemem politycznym. Taki kraj będzie partnerem silniejszym i jeszcze bardziej oddanym w gronie społeczności międzynarodowej, w tym Polski.
Podczas gdy świat wciąż pokonuje bieżące wyzwania geopolityczne i geoekonomiczne, stabilny i prosperujący Kazachstan służy interesom nie tylko własnych obywateli, ale także daleko poza swoim regionem. Nasze reformy polityczne, poparte konkurencyjnymi wyborami, są fundamentem, na którym zapewnimy sobie stabilność i będziemy dalej budować naszą przyszłość.
Wdrażanie reform, nie patrząc na wyzwania wewnętrzne i zewnętrzne, jest wyraźnym potwierdzeniem tego, że głowa naszego państwa jest przywiązany do swojej formuły „silny Prezydent – wpływowy Parlament – odpowiedzialny Rząd”.
Alim Kirabayev, Ambasador Kazachstanu w Polsce
wp.pl, 21.03.2023
https://wiadomosci.wp.pl/kazachstan-wkroczyl-w-nowa-ere-6878821940673344a